Anne babalar için en zor dönemlerinden birisi çocuğunun ergenlik dönemidir. Ergenler bağımsızlıklarını ilan etmeye ve kendi kimliklerini bulmaya başladıklarında davranışlarında da ciddi değişiklikler gözlenir. Tatlı, kurallara uyan, yanınızdan ayrılamayan çocuğunuz bir anda kapıları çarpmaya, siz konuşurken öfleyip pöfleyeme, sizden mümkün olduğu kadar uzak kalmaya çalışır. Bunlar son derece tipik ergen davranışlarıdır. Dış görünüşüne verdiği önem artar, sizinle daha çok tartışmaya başlar, asi davranışlar gösterebilir. Alkol veya sigara içmeye yönelik ilk denemeler de bu yaşlarda başlar. Tercihlerinde aileden çok arkadaşları etkili olmaya başlar, arkadaşları onlar için çok önemlidir. Akşam bir türlü uyamadığı gibi sabah da erken kalkamaz. Cep telefonunu elinden bırakmaması ve bilgisayar oyunlarıyla saatlerini geçirmesi de bunlara eklenebilir. Peki tüm bu değişikliklerin sebebi nedir? Ergenleri anlamak için öncelikle o dönemde vücudunda ne gibi değişiklikler olduğunu bilmek gerekir. Bunları bilen anne baba çocuğunu daha iyi anlayacak ve bu zorlu süreci çok daha kolay atlatacaktır.
Ergen beyni hala geliştiği için bilgiyi işlerken yetişkin bir insan beyninden daha farklı çalışır. Beyinde duyguları yönetme, karar verme, akıl yürütme gibi görevleri olan frontal lop ergenlikte çok büyük değişime uğrar ve çok yüksek bir hızla sinir hücreleri arasında bağlantılar kurulur. 20’li yaşların ortalarına kadar da bu değişim devam eder. İşte bu sebepten fiziksel olarak çok büyümüş olarak gördüğünüz çocuğunuzun beyin gelişimi tamamlanmadığı için çocuğunuz bir yetişkin gibi düşünemez, davranamaz. Bunlara hormonların etkilerini de ilave ettiğimizde, ergenlerin neden fevri ve asi davrandıklarını, risk aldıklarını ve yanlış kararlar verdiklerini anlamak kolaylaşır.
Ergenlik döneminde uyku paterni de değişir. Ergenlerin vücut saatleri, onları yetişkinlerden 3-4 saat daha geç yatmaya ve kalkmaya programlar. Okula gitmek için sabah erken kalkmak zorunda olan ergen bunu yaparken zorlanır, akşam geç yattığı için de yeterli uykuyu alamaz. Bu hem öğrenmesini hem de duygusal durumunu olumsuz etkiler. Ergeninizin geç yatmak isteme sebebi size karşı gelmekten çok onu buna zorlayan biyolojik saatidir.
Ergen beyni uyarıya açtır. Cep telefonları ve bilgisayar oyunları ile bu açlığı doyurmaya çalışır. Ön lopları henüz tam gelişmediği için yeterli akıl yürütmeyi sağlayıp oyun oynamayı kesemeyebilir, cep telefonunu elinden bırakamayabilir.
Peki bu dönemde yaşanan iyi bir şeyler yok mu? Tabi ki var. Bir ergenin beyninde bir yetişkinden daha fazla sinaptik bağ vardır, öğrendikçe yeni sinapslar oluştururlar ve mevcutları modifiye ederler. Bu sebepten çok çabuk öğrenirler ve hafızaları kuvvetlidir. Zihinsel gelişim için 0-3 yaş ne kadar önemliyse ergenlik de o derece önemlidir. Bu dönemi bir fırsata çevirip zihinsel olarak kendini ne kadar geliştirirse, geleceği için de o kadar büyük bir yatırım yapmış olur. Ergen beynindeki bağlantıların artması ve güçlenmesi için ergenin mümkün olduğunca yeni fiziksel, zihinsel beceriler ve yaşam tecrübeleri geliştirmesi önemlidir. Yeni bir dil öğrenmek, sanatla, sporla ilgilenmek gibi faaliyetler hem kendilerini geliştirmelerini sağlayacak hem de streslerini azaltmanın bir yolu olacaktır.
“Ergenlerin davranışlarının sebeplerini anladık, peki bu süreci nasıl sağlıklı sürdüreceğiz?” derseniz cevabı aslında basit; şartlar ne olursa olsun aranızdaki bağı kuvvetlendirmek için çaba sarf etmekten asla vazgeçmeyin. Her ne kadar öyle görünmeseler de onlar hala sizin sevgi, kabul ve desteğinize ihtiyaç duyarlar. Asla unutmayın ki arkadaşlarının etkisinde kalıyormuş gibi görünseler de aslında çok daha fazla sizin etkinizde kalırlar. Çocuğunuz her zaman anlaşıldığını ve değer verildiği hissetmek ister. Onu olduğu gibi kabul edin, birey olarak saygı duyun, başkalarıyla yada kendi gençliğinizle kıyaslamayın. Ona yanında olduğunuzu hissettirin, ortak konular bulup konuşun, birlikte vakit geçirin, empati yapın, yargılamadan ve öğüt vermeden onu dinleyin. O ne kadar gergin ve sinirliyse siz de o kadar sakin olun.
Bu dönemin de daha önceki dönemler gibi hızla geçip gideceğini asla unutmayın.
Kaynaklar:
1.https://yesimkirman.com/2016/10/14/cocuklar-anne-babalarindan-neler-bekler/
2. http://www.i4u.com/2016/10/115992/brain-study-reveals-how-teens-learn-faster-adults
3. https://www.sciencenewsforstudents.org/node/330
4. https://www.sciencenewsforstudents.org/article/teenage-brain
5.http://harvardmagazine.com/2008/09/the-teen-brain.html
